Harry Mulisch-Bij gelegenheid

In een bundel als Bij gelegenheid vinden we de toppen van een ijsberg, die als
Mulisch' oeuvre algemeen bekendheid geniet. Veel klinkt vertrouwd, bijvoorbeeld
wanneer Mulisch zichzelf niet zonder autobiografische koketterie presenteert als een
`tweede-generatie asylzoeker en allochtoon', maar aan het vertrouwde en bekende
wordt ook vrijwel steeds een kleine uitbreiding gegeven, een andere wending, een
nieuw gezichtspunt. Niemand hoeft zich met deze bescheiden `toppen' te vervelen.
Bewonderenswaardig is zijn vermogen historische gegevens op een
verrassende wijze te combineren, zoals in de toespraak naar aanleiding van het 150-
jarig bestaan van De Gids, waarin ook aan de uitdrukking `Nederland Gidsland' een
nieuwe betekenis wordt gegeven. Mulisch schrijft: `1837 was het jaar waarin
Nederland ongetwijfeld een grotere rol in de wereldliteratuur heeft gespeeld dan ooit
daarvoor of daarna. In dat jaar namelijk schoot een Nederlandse gezantschapsraad in
Sint-Petersburg Poesjkin dood.